‘Nieuwe Naatje’

Nationaal Monument De Eendracht', rond 1890. Aan top ‘Naatje van de Dam'
[klik om te vergroten]

Ik maakte een rondje langs buitenbeelden van Hanna en kwam zo bij 'Naatje' terecht - de opvolgster van de legendarische 'Naatje van de Dam', die daarmee na een lange afwezigheid weer 'thuiskwam'.
Toen we indertijd aan haar website werkten, was veel van Hanna's werk de revue gepasseerd, maar ik was haar ‘Naatje' nooit tegengekomen. Dat maakte me extra nieuwsgierig... werd zij soms stiefmoederlijk bejegend?
Eenmaal had ik ‘Naatje' in het voorbijgaan bij het Rokin zien staan. Maar toen ik later poolshoogte ging nemen, bleek zij verdwenen. Nog meer geheimzinnigheid...

Ik verdiepte me eerst in de lotgevallen van haar roemrijke voorgangster. Het monumentale voetstuk waarop ‘Naatje van de Dam' prijkte, stond van 1856 tot 1914 op die plek – zie de historische foto hierboven.
De officiële naam luidde: 'De Eendracht, Gedenkteken aan de Volksgeest van 1830 en 1831' (de Belgische afscheidingsoorlog). Het werd in 1856 opgericht als Nationale Monument. ‘Naatje Eendracht', zoals ze al spoedig ging heten, was een bijna vier meter hoge vrouwenfiguur, bovenop een reusachtige hardstenen sokkel.
Toen ‘Naatje van de Dam' ten lange leste onder haar eigen gewichtigheid bezweek, circuleerde het volgende spotdicht in de stad:

Lieve Naatje, schrei toch niet.
Nu gij dra de sloopers ziet,
Lang genoeg stondt ge op den Dam
Oud en stijf, mismaakt en lam.

In 1914 was het dan zover...

Het duurde vervolgens nog tot 1975 voordat Naatje in de stad terugkeerde. Het was ter gelegenheid van het 700 jarig bestaan van Amsterdam, dat de firma Proost en Brandt Naatje ‘weer thuisbracht' - zoals op de sokkel te lezen valt. Hanna kreeg de opdracht het beeld te ontwerpen.
Wat haar daarbij voor ogen stond, bleek in alles het tegenbeeld te zijn van de Naatje uit de 19e eeuw: een klein, speels, karaktervol beeld. Toen het er stond, werd ze ‘Nieuwe Naatje’ genoemd.
Aanvankelijk stond ‘Nieuwe Naatje' op het Rokin, bij de ingang van de Watersteeg (hieronder links). Eind vorige eeuw kreeg ze een nieuwe plek op de Bullebaksluis, waar de 2e Hugo de Grootstraat de Singelgracht kruist (hieronder rechts).

'Nieuwe Naatje' op het Rokin, ingang Watersteeg (1975)

Naatje op de Bullebaksluis, uitkijkend over het water
[klik op afb. voor vergroting]

Voor mijn bezoek aan Naatje op de Bullebaksluis raadpleegde ik Google maps, waarbij mij een pleintje aan het eind van de Bloemgracht werd voorgespiegeld. Maar toen ik daar aankwam, vond ik slechts een paar grote bloembakken. Ik informeerde bij de sigarenboer, liep langs een geheimzinnig paadje aan de rand van de Lijnbaansgracht ... maar geen Naatje. Een Jordanees die ik aansprak, kreeg op zijn smartphone dezelfde informatie: "De Bullebaksluis is dáár meneer, trapje omhoog, bij die boom." Nee dus. Je moet gewoon op eigen gezag de Marnixstraat over steken, richting Hugo de Grootplein. Daar staat het ergens op een hek langs de gracht: ‘Bullebaksluis'.

En dan ontwaar je haar opeens ... temidden van een paar bankjes staat ze hoog op haar voetstuk te dromen, op dat vergeten plekje langs de Marnixkade.
Nieuwe Naatje blijkt een fier ogend, slank figuurtje te zijn, het licht glanst op haar bronzen huid. Het is een brutaal wicht, dat is duidelijk. Maar ze is ook iel, daar op die hardstenen sokkel van Proost en Brandt. Eigenlijk is ze een gewoon Amsterdams meisje, met de onbevangenheid van de zeventiger jaren.
Na een tijdje om haar heen gedraaid te hebben, val je als een blok voor deze Naatje. Ze is pittig, sierlijk en bekoorlijk. En wat een uitzicht heeft ze over de Singelgracht... Wel iets anders dan die toen op de Dam, hier word je echt gelukkig van.

Op de terugweg fiets ik langs Multatuli op de Torensluis – en ben weer terug in de wereld der iconen...

Hein Zeillemaker

Daar staat Naatje, een fiere blik in de verte - opgenomen in het Amsterdamse leven van alledag.