Hanna Mobach ≈ Landschapstekeningen Groningen (1972-1975)


Voor Hanna's achtentachtigste verjaardag

Noorwegen, 1977 (klik om te vergroten)

Op www.hannamobach.nl – de website met een chronologisch overzicht van haar werk, die ik ooit samen met Hanna mocht bouwen – is te zien, dat zij zich al vroeg evolueerde van een ‘realistische’ naar een ‘abstracte’ benadering van haar werkelijkheid. In dat licht bezien, is haar Groningse periode te beschouwen als ‘vroeg werk’. Ik weet niet of het daardoor onderbelicht is gebleven – hoewel ik er ademloos naar kon kijken, heeft het nooit toegang tot haar etalage gekregen. Nou, dat was dan zo... Nu ik, twintig jaar later, toch de moed heb een tipje van deze sluier op te lichten, viel me op dat haar Groninger werk – hoe levensecht het ook is – toch al een zekere abstractie bezit. Maar er was één uitzondering: bovenstaand korenveld met bewoonde einder, waar zij fotografisch op inzoomt – tot ik bij uitvergroting ontdekte dat in de rechter benedenhoek ‘Noorwegen, 1977’ stond... Ik gebruik het hier desondanks als introductie, om het contrast aan te geven met het minimalistische landschap waarin wij placht(t)en te leven, dat met zijn allesoverkoepelende luchten zo open naar de hemel staat. Dankjewel Hanna, dat ik je hierbij toch nog even mocht (felici)citeren... | Hein Zeillemaker, 29 januari 2022
 

Tekeningen 


Het gebeurt maar zelden dat ik begrijp wat ik zie, als ik iets zie wat me treft. 
Want wat zie ik precies? 
Als ik erg goed ga kijken verdwijnt het soms juist.
Pak ik potlood en papier, is het alweer weg. Onverschillig of het om een berg, een mens of een boom gaat. Wat zag ik dan eigenlijk?
Zet ik een lijn op papier, dan leeft daar onmiddellijk een eigen werkelijkheid, die vraagt om een tweede, een derde lijn, enzovoort, en ontstaat er op het papier en binnen zijn grenzen, een tweede werkelijkheid die ik niet helemaal kan sturen en die me verrast.

Er gebeuren zulke vreemde dingen. 
Op een ochtend in de lente leek het of de bomen meters waren opgeschoven in de richting van het huis. De wind stroomde als een beek door hun bladeren. Maar toen ik het wilde tekenen was de wind verdwenen.
En de achterkant van een waterval, hoe ziet die eruit?

Hanna Mobach - zie: www.hannamobach.nl / Tekeningen

(klik om te vergroten)


 

















Dijk met huisje, 1975. Cortenstaal, 17x107x37cm











Hof


je kijkt – en langzaam ga je vergeten
waar je vandaan kwam en waar
je naar terug wilde

er is hier iets dat je vertelt dat
er op je werd gewacht en aan je vraagt
om niet meer weg te gaan

en ja – even zou je willen zijn
wat je ziet.

Groninger straatpoëzie van Rutger Kopland


(klik om te vergroten)











(klik om te vergroten)











(klik om te vergroten)



















Jij bent het spel


Alle dingen die je in het leven ontmoet, 
heb je zelf veroorzaakt
en je zult ze zelf moeten afwerken, natuurlijk.
Maar het gaat erom:
hóe werk je het af.
Je kunt het zo afwerken
dat het zich wéér zal herhalen
en wéér zal herhalen
en wéér zal herhalen…
Of je kunt het zo afwerken dat het áfgelopen is,
dat je het hele spel kent
en dat je daarin gelukkig bent.

Want jij bent het spel,
jij bent de wereld,
jij bent de schepping.
En je houdt op met jezelf af te scheiden
en te zeggen:
‘Ik moet er nog bijhoren…’
Je bent er al!

Dan heb je mij niet meer nodig,
niemand meer nodig,
dan ga je je weg. 

Maarten Houtman, Eefde, 29 april 1988.
De hele toespraak is te beluisteren bij: www.maartenhoutman.nl/toespraken/eefde/



Nagekomen tekeningen uit Hanna's fotoarchief


(klik om te vergroten)













(klik om te vergroten)












(klik om te vergroten)










(klik om te vergroten)











Met ‘De stroom’ mee...

Op haar website beschrijft Hanna Mobach hoe ze in de zeventiger jaren het landschap in haar werk probeerde te integreren, met als grote uitdaging: hoe kun je de ruimte vangen in klei?
In een serie Raku-beelden experimenteerde ze met de ruimte an sich, waarbij in de zo ontstane binnenruimte plaats was voor ‘riet, stro of houtsnippers’.
“Bij grotere beelden uit dezelfde tijd was de werkwijze andersom: eerst waren er de takken, als een ruimtelijke tekening, daarna de keramische boog (‘De doorzichtige berg’). Eerst was er een stuk aluminium, daarna de keramische drager (‘De stroom’).”

Hanna Mobach - De Stroom, 1985,
steengoed met pigmenten en slibglazuur, aluminium, 20 x 80 x 110 cm

‘De stroom’ was het eerste werk van ik van Hanna zag. Eind jaren tachtig stond het beeld op een tentoonstelling in Amersfoort op een tafel uitgestald, waarbij het binnenvallende licht de ingebedde stroom deed schitteren.
Ik was er weg van ... en dat vertelde ik Hanna later.
Veertien jaar later, nadat de werkzaamheden aan www.hannabobach.nl waren voltooid, kreeg ik het beeld zomaar cadeau...

Ik had inmiddels veel van Hanna's werk gezien – op afbeeldingen, in haar atelier, op tentoonstellingen – maar De stroom had voor mij z'n thrill nooit verloren: de schittering op het water dat zich een weg baant door de welvingen van het landschap ... zo tastbaar, zo vlak onder bereik...
Dus ik voelde me de koning te rijk met haar geschenk ... maar werd tegelijk voor de vraag gesteld: waar moet ik dat gedroomde landschap plaatsen, in mijn studiowoning op 4-hoog...
“Op je balkon,” zei Hanna.
Ik probeerde het uit...

‘De stroom’ op mijn balkon ... de ban gebroken... 
Maar helaas... De Stroom leek er z'n kracht, z'n leven, te verliezen en lag als een vis op het droge... Ik struikelde erover – letterlijk.
Geconcipieerd als gestold landschap, gebouwd uit de klei van oevers, gemaakt tot een zitting van zijn schittering, leek De Stroom een natuurlijke omgeving toch broodnodig te hebben... Ook al lag hij toen die eerste keer in Amersfoort als een parel daar op die tafel ... losgekoppeld, als droomlandschap.

Vriendin Ingrid Bakker in Breukelen bracht uitkomst.
Ongeveer in diezelfde tijd verruilde zij haar verdieping langs het Amsterdam-Rijnkanaal voor een eengezinswoning met tuin – en accepteerde het aanbod voor bruikleen van De Stroom van harte.

Zo ligt De Stroom daar nu in haar tuin, temidden van aarde, gras en bloemen. En lijkt zijn bestemming gevonden te hebben – terwijl de voetjes van poes Ploffie voorzichtig de oevers aftasten...



Vanaf haar vroege jeugd heeft Ingrid zich in haar zeilboot ‘De Vrijheid’ door de stroom laten wiegen – nu is De Stroom naar haar toegekomen. Zoals de berg naar Mohammed.


De Stroom, detail

'Nieuwe Naatje' gespot

Nationaal Monument 'De Eendracht' rond 1890, met op kop ‘Naatje van de Dam'
[klik op afb. voor vergroting]

Op mijn ronde langs een aantal buitenbeelden van Hanna ging ik op zoek naar Naatje, de 'opvolgster' van de legendarische 'Naatje van de Dam', die zo, na een lange afwezigheid, als herboren in de stad weerkeerde.

Toen ik destijds aan Hanna's website werkte, passeerde veel van haar werk de revue. Maar ik was ‘Naatje' nooit tegengekomen. Dat maakte me extra nieuwsgierig... werd zij soms stiefmoederlijk bejegend?
Ooit had ik ‘Naatje' in het voorbijgaan aan het Rokin zien staan. Maar toen ik later poolshoogte ging nemen, bleek zij verdwenen. Nog meer geheimzinnigheid...

Eerst wat over de lotgevallen van haar roemrijke voorgangster.
Het monument waarop ‘Naatje van de Dam' prijkte, stond van 1856 tot 1914 op die plek – zie de historische foto hierboven. De officiële naam luidde: 'De Eendracht, Gedenkteken aan de Volksgeest van 1830 en 1831' (de Belgische afscheidingsoorlog...). Het werd in 1856 opgericht als Nationale Monument. ‘Naatje Eendracht' – zoals ze ook wel genoemd werd – was een bijna vier meter hoge vrouwenfiguur, die bovenop een reusachtige hardstenen sokkel stond.
Toen deze ‘Naatje van de Dam' ten lange leste onder haar eigen gewichtigheid bezweek, circuleerde het volgende spotdicht in de stad:
Lieve Naatje, schrei toch niet.
Nu gij dra de sloopers ziet,
Lang genoeg stondt ge op den Dam
Oud en stijf, mismaakt en lam.
In 1914 was het dan zover...

Het duurde vervolgens nog tot 1975 voordat Naatje in de stad terugkeerde. Het was ter gelegenheid van het 700 jarig bestaan van Amsterdam, dat de firma Proost en Brandt Hanna de opdracht gaf het beeld te ontwerpen. Zo werd Naatje ‘weer thuisbracht', zoals op de sokkel te lezen valt:
"Naatje, op 15 mei 1975 ter ere van Amsterdam 700
weer thuisgebracht door Proost Prikkels redactie"
Wat Hanna voor ogen stond, bleek in alles het tegenbeeld te zijn van de Naatje uit de 19e eeuw. Het werd een klein, speels, elegant beeld – dat bij de onthulling ‘Nieuwe Naatje’ werd genoemd.
Aanvankelijk stond ‘Nieuwe Naatje' op het Rokin, bij de ingang van de Watersteeg. Later kreeg ze een plek op de Bullebaksluis, daar waar de 2e Hugo de Grootstraat de Singelgracht kruist.

Naatje gespot op de Bullebaksluis, 16 okt 2016
[klik op afb. voor vergroting]
Naatje, uitkijkend over de Singelgracht
[klik op afb. voor vergroting]





Op mijn speurtocht naar 'Naatje' kwam ik aan het einde van de Bloemgracht op een pleintje aan, waar volgens Google de Bullebaksluis moest zijn. Ik vond alleen een paar grote bloembakken... Het bleek dat je eerst de Marnixstraat over moest oversteken, richting Hugo de Grootplein. Op een hek aan het water daar staat ‘Bullebaksluis'.

En dan ontwaar je haar opeens ... op een vergeten plekje langs de Marnixkade staat ze, hoog op haar voetstuk, te dromen, temidden van een paar bankjes.
Nieuwe Naatje blijkt een fier ogend, slank figuurtje te zijn, het licht glanst op haar bronzen huid. Het is een brutaal wicht, dat is duidelijk. Maar ze is, daar op die hardstenen sokkel van Proost en Brandt, eigenlijk een gewoon Amsterdams meisje, met de onbevangenheid van de zeventiger jaren.
Na een tijdje om haar heen gedraaid te hebben, val je als een blok voor deze Naatje. Ze is pittig, sierlijk en bekoorlijk. En wat een uitzicht heeft ze over de Singelgracht... Wel iets anders dan die van op de Dam, hier word je echt gelukkig van...

Op de terugweg fiets ik langs Multatuli op de Torensluis – en ben weer terug in de wereld der iconen.

Hein Zeillemaker


Daar staat Naatje, een fiere blik in de verte - opgenomen in het Amsterdamse leven van alledag.
[klik op afb. voor vergroting]


Onthulling 'Cape' op dinsdag 30 juni 2015


Cape (1973) in de tuin van provinciehuis Rijnsweerd
[Klik om te vergroten]
Tekening van de nieuwe locatie
[klik om te vergroten]


 Herplaatsing aan de Kromme Rijn

‘Cape’ - ook wel Mantel genoemd - kreeg dinsdag 30 juni 2015 een nieuwe locatie in de stad Utrecht. Dankzij de inspanningen van velen kon ‘Cape’ een plek krijgen in het Kromme Rijn Park, achter Breitnerlaan 9 - zie bovenstaande locatie-tekening van de Gemeente Utrecht.


Geschiedenis van‘Cape’
“Tussen de schapen op de hoogvlakte stond een hardgroen ding. Het hield de blik gevangen, het was niet thuis te brengen, wat was het? Er leek iets in te leven, een minieme beweging moet het geweest zijn. Plotseling gooide het de kap af en kreeg het menselijke proporties.
Met klei kleine schetsen gemaakt. Pas toen ik er een in elkaar kneep, ontstond er een spleet die opriep wat me gefascineerd had.
In Utrecht werd in die tijd een nieuwe gasoven gebouwd. Jaan Mobach liet het gewelf 10 cm verhogen, dan zou de cape, als de kop losgesneden werd, er precies in passen - het beeld zou 2,20 m hoog worden. Ik bouwde het beeld uit ringen op en wijdde daarmee mijn nieuwe atelier in Amsterdam in. Mart Joosten verzorgde het transport naar Utrecht toen de klei lederhard was en na droging zette Van Gendt en Loos het met een vorkheftruck in de oven.
Enkele jaren later werd het in de tuin van het toenmalige Provinciekantoor in Utrecht geplaatst, na een presentatie waaruit 10 keramisten overbleven.”
Kunstrecensent Anne Berk schreef over ‘Cape’:
“Keramiek in de breedste zin van het woord is een omhulling van de leegte. Daar speelt Hanna Mobach met de ‘Cape’ op in. De ‘Cape’, ‘Rode jas’ en ‘Blauw jasje’ zijn, net als ons lichaam, een tijdelijk omhulsel dat wij uiteindelijk van onze schouders zullen werpen. Mobach is sterk doordrongen van de vluchtigheid van het bestaan.”


 De onthulling

Onthulling van de ‘Cape’ (foto Ingrid Bakker)
[klik om te vergroten]
‘Cape’ onthuld (foto Peter van Balgooi)
[klik om te vergroten]

Bij de onthulling hoorde ik vertellen dat kinderen, die het beeld op zijn oude locatie in Rijnsweerd hadden zien staan, het een beetje ‘eng’ vonden. Mijzelf doet deze figuur zonder gezicht onweerstaanbaar denken aan een ‘Zwarte Ruiter’, de angstaanjagende gevleugelde geestverschijningen uit Tolkien's ‘In de ban van de ring’ - hoewel het beeld dat aan Hanna's fantasie ontsproot decennia vóór de verfilming door Peter Jackson al gerijpt was...
Toegegeven, Hanna zag iets vanuit haar ooghoeken - het gebied waar volgens de overlevering onze angsten vorm aannemen. Maar zij zag ook dat dat ‘hardgroene ding’ temidden van de schapen, na het afgooien van de kap slechts een gemantelde schaapherder bleek te zijn. Terwijl wij als naïeve toeschouwers de oerscène voorgeschoteld krijgen - wat zij zag voordat de ban gebroken was...

Hein Zeillemaker

'Cape' droomt verder... (foto Peter van Balgooi)
[klik om te vergroten]

Abonneren op: Posts (Atom)